Uyuz Hastalığının Tıbbi Tedavisi

Tedavinin Amacı ve Genel Yaklaşım

Uyuz tedavisinin temel amacı, akarları ve yumurtalarını yok etmek, kaşıntı ve diğer semptomları hafifletmek ve olası komplikasyonları önlemektir. Tedavi genellikle şu bileşenleri içerir:

• Akarları öldürmek için antiparaziter ilaçlar (skabisidler)
• Kaşıntıyı hafifletmek için semptomatik tedavi
• İkincil enfeksiyonların tedavisi (gerekirse)
• Yakın temaslıların eş zamanlı tedavisi
• Çevresel önlemler (yatak çarşafları, giysiler vb.)

Topikal Tedaviler (Cilde Uygulanan İlaçlar)

Uyuz tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar, cilde uygulanan (topikal) antiparaziter preparatlardır:

1. Permetrin Krem (%5)

Permetrin, uyuz tedavisinde ilk tercih edilen ilaçtır ve en etkili topikal tedavilerden biridir.

• Uygulama: Boyundan ayak tabanlarına kadar tüm vücuda uygulanır. Bebeklerde ve yaşlılarda baş ve boyun bölgesi de dahil edilmelidir.
• Etki mekanizması: Akarların sinir sistemini felç ederek öldürür.
• Kullanım süresi: Genellikle 8-14 saat (gece boyunca) cilt üzerinde bırakılır, ardından yıkanır.
• Tekrar: Genellikle 7-10 gün sonra ikinci bir uygulama önerilir.
• Yan etkiler: Hafif cilt irritasyonu, yanma veya batma hissi.

2. Benzil Benzoat Losyon (%10-25)

Permetrin bulunamadığında veya etkili olmadığında kullanılabilir.

• Uygulama: Tüm vücuda uygulanır, 24 saat sonra yıkanır.
• Tekrar: Genellikle 3-7 gün sonra ikinci bir uygulama yapılır.
• Yan etkiler: Cilt irritasyonu, yanma hissi (özellikle çocuklarda ve hassas ciltlerde).

3. Kükürtlü Merhemler (%5-10)

Daha eski bir tedavi yöntemidir, ancak hamile kadınlarda ve bebeklerde güvenle kullanılabilir.

• Uygulama: 3 gece üst üste uygulanır, her sabah yıkanır.
• Yan etkiler: Kötü koku, ciltte kuruluk, irritasyon.

4. Krotamiton Krem veya Losyon (%10)

Hem antiparaziter hem de kaşıntı giderici özelliklere sahiptir.

• Uygulama: 2-5 gün boyunca günde bir kez uygulanır.
• Etkinlik: Permetrin ve ivermektine göre daha az etkilidir.

5. Topikal İvermektin Losyon (%0.5)

Daha yeni bir tedavi seçeneğidir.

• Uygulama: Tek bir uygulama, 8-14 saat sonra yıkanır.
• Etkinlik: Permetrine benzer etkinlik gösterir.

Oral Tedaviler (Ağızdan Alınan İlaçlar)

İvermektin Tablet

Oral ivermektin, özellikle yaygın veya dirençli uyuz vakalarında, kabuklu (Norveç) uyuzda veya topikal tedavilerin uygulanamadığı durumlarda kullanılır.

• Doz: Genellikle vücut ağırlığına göre tek doz (200 μg/kg).
• Tekrar: Genellikle 1-2 hafta sonra ikinci bir doz önerilir.
• Avantajları: Kullanımı kolay, tüm vücuda eşit dağılım sağlar.
• Dezavantajları: Hamilelikte ve 15 kg altındaki çocuklarda kullanımı önerilmez.
• Yan etkiler: Baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kaşıntıda geçici artış.

Semptomatik Tedavi (Kaşıntı Yönetimi)

Uyuz tedavisinde akarları öldürmek kadar, kaşıntıyı kontrol altına almak da önemlidir. Kaşıntı, akarlar öldükten sonra bile haftalarca devam edebilir.

Antihistaminikler

Oral antihistaminikler, kaşıntıyı hafifletmek için kullanılabilir:

• Hidroksizin, difenhidramin gibi sedatif antihistaminikler, özellikle gece kaşıntıyı azaltmaya yardımcı olur.
• Setirizin, loratadin gibi non-sedatif antihistaminikler, gündüz kullanım için uygundur.

Topikal Steroidler

Orta potensli kortikosteroid kremler, şiddetli inflamasyon ve kaşıntı durumlarında kısa süreli kullanılabilir:

• Genellikle antiparaziter tedaviden sonra uygulanır.
• Uzun süreli kullanımdan kaçınılmalıdır.

Diğer Önlemler

• Serin duşlar
• Nemlendirici kremler (cildi yatıştırmak için)
• Tırnakların kısa kesilmesi (kaşınma nedeniyle oluşabilecek yaraları önlemek için)

İkincil Enfeksiyonların Tedavisi

Sürekli kaşınma, ciltte yaralara ve bakteriyel enfeksiyonlara yol açabilir. Bu durumda:

• Topikal antibiyotik kremler (hafif enfeksiyonlar için)
• Oral antibiyotikler (yaygın veya şiddetli enfeksiyonlar için)

Özel Durumlarda Tedavi

Hamile ve Emziren Kadınlarda

Hamile ve emziren kadınlarda tedavi seçenekleri sınırlıdır:

• Permetrin genellikle ilk tercihtir ve güvenli kabul edilir.
• Kükürtlü merhemler alternatif olabilir.
• Oral ivermektin genellikle önerilmez.

Bebeklerde ve Çocuklarda

Bebeklerde ve küçük çocuklarda tedavi farklılık gösterebilir:

• Permetrin genellikle 2 aylıktan büyük bebeklerde kullanılabilir.
• Uygulama tüm vücuda yapılmalıdır (baş ve boyun dahil).
• Kükürtlü merhemler, 2 aydan küçük bebeklerde alternatif olabilir.
• Oral ivermektin genellikle 15 kg altındaki çocuklarda önerilmez.

Kabuklu (Norveç) Uyuz

Kabuklu uyuz, daha agresif bir tedavi yaklaşımı gerektirir:

• Genellikle oral ivermektin ve topikal tedavilerin kombinasyonu
• Tekrarlanan dozlar (haftada bir, 2-3 hafta)
• Kalın kabukların keratolotik ajanlarla (salisilik asit, üre) yumuşatılması
• Daha sıkı çevresel önlemler

Tedavi Süreci ve Takip

Tedavi Sonrası Beklentiler

Uyuz tedavisinden sonra bilinmesi gerekenler:

• Kaşıntı, akarlar öldükten sonra bile 2-4 hafta devam edebilir (ölü akarlara ve yumurtalara karşı alerjik reaksiyon).
• Kaşıntının devam etmesi, tedavinin başarısız olduğu anlamına gelmez.
• Yeni döküntüler veya tüneller görülürse, tedavinin tekrarlanması gerekebilir.

Tedavi Başarısızlığının Nedenleri

Tedavi başarısız olduğunda düşünülmesi gereken faktörler:

• İlacın yanlış uygulanması (tüm vücuda uygulanmaması)
• Tedavinin erken sonlandırılması
• Yakın temaslıların tedavi edilmemesi
• Çevresel önlemlerin alınmaması
• İlaç direnci (nadir)
• Yeniden enfeksiyon

Yakın Temaslıların Tedavisi

Uyuz hastasıyla yakın temasta bulunan kişilerin (aile üyeleri, cinsel partnerler vb.) belirtileri olmasa bile tedavi edilmesi önerilir:

• Aynı evde yaşayan herkes
• Son 6 hafta içinde yakın fiziksel temasta bulunan kişiler
• Cinsel partnerler

Çevresel Önlemler

Tedavinin etkinliğini artırmak için çevresel önlemler:

• Giysiler, yatak çarşafları ve havluların 60°C veya üzerinde yıkanması
• Yıkanamayan eşyaların plastik torbalarda en az 72 saat saklanması
• Mobilyaların ve halıların elektrik süpürgesiyle temizlenmesi